संसारसागरस्य नायका:
Exercise : Solution of Questions on page Number : 54
NCERT Solutions for Class 8 Roochira Part 03 Sanskrit Chapter 08 – Sansarasagarasi Nayaka:
प्रश्न 1:
एकपदेन उत्तरत-
(क) कस्य राज्यस्य भागेषु गजधर: शब्द: प्रयुज्यते?
(ख) गजपरिमाणं क: धारयति?
(ग) कार्यसमाप्तौ वेतनानि अतिरिच्य गजधरेभ्य: किं प्रदीयते स्म?
(घ) के शिल्पिरूपेण न समादृता: भवन्ति?
उत्तर 1:
(क) राजस्थानस्य।
(ख) गजधर:।
(ग) सम्मानमपि।
(घ) गजधरा:।
प्रश्न 2:
अधोलिखितानां प्रश्नानामुत्तराणि लिखत-
(क) तडागा: कुत्र निर्मीयन्ते स्म?
(ख) गजधरा: कस्मिन् रूपे परिचिता:?
(ग) गजधरा: किं कुर्वन्ति स्म?
(घ) के सम्माननीया:?
उत्तर 2:
(क) तडागा: सम्पूर्ण देशे निर्मीयन्ते स्म
(ख) गजधरा: वास्तुकारणां रूपे परिचिता:।
(ग) गजधरा: नगरनियोजनात् लघुनिर्माण पर्यन्तं सर्वाणि कार्याणि कुर्वन्ति स्म।
(घ) गजधरा: सम्माननीया:।
प्रश्न 3:
रेखाङ्कितानि पदानि आधृत्य प्रश्न-निर्माणं कुरुत-
(क) सुरक्षाप्रबन्धनस्य दायित्वं गजधरा: निभालयन्ति स्म।
(ख) तेषां स्वामिन: असमर्था: सन्ति।
(ग) कार्यसमाप्तौ वेतनानि अतिरिच्य सम्मानमपि प्राप्नुवन्ति।
(घ) गजधर: सुन्दर: शब्द: अस्ति।
(ङ) तडागा: संसारसागरा: कथ्यन्ते।
उत्तर 3:
(क) कस्य दायित्वं गजधरा: निभालयन्ति स्म?
(ख) केषां स्वामिन: असमर्था: सन्ति?
(ग) कार्यसमाप्तौ कानि अतिरिच्य सम्मानमपि प्राप्नुवन्ति?
(घ) के सुन्दर: शब्द: अस्ति?
(ङ) का: संसारसागरा: कथ्यन्ते?
प्रश्न 4:
अधोलिखितेषु यथापेक्षितं सन्धिं/विच्छेदं कुरुत-
(क) अद्य + अपि = ……।
(ख) ……+ …… = स्मरणार्थम्।
(ग) इति + अस्मिन् = ……।
(घ) ….. + …… = एतेष्वेव।
(ङ) सहसा + एव = ……।
उत्तर 4:
(क) अद्य + अपि = अद्यापि।
(ख) स्मरण + अर्थम् = स्मरणार्थम्।
(ग) इति + अस्मिन् = इत्यस्मिन्।
(घ) एतेषु + एव = एतेष्वेव।
(ङ सहसा + एव = सहसैव
Exercise : Solution of Questions on page Number : 55
प्रश्न 5:
मञ्जूषात: समुचितानि पदानि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
| रचयन्ति ,गृहीत्वा, सहसा, जिज्ञासा ,सह |
(क) छात्रा: पुस्तकानि …… विद्यालयं गच्छन्ति।
(ख) मालाकारा: पुष्पै: माला: …..।
(ग) मम मनसि एका …… वर्तते।
(घ) रमेश: मित्रै: …… विद्यालयं गच्छति।
(ङ) …… बालिका तत्र अहसत।
उत्तर 5:
(क) छात्रा: पुस्तकानि गृहीत्वा विद्यालयं गच्छन्ति।
(ख) मालाकारा: पुष्पै: माला: रचयन्ति।
(ग) मम मनसि एका जिज्ञासा वर्तते।
(घ) रमेश: मित्रै: सह विद्यालयं गच्छति।
(ङ) सहसा बालिका तत्र अहसत।
प्रश्न 6:
पदनिर्माणं कुरुत-
| धातु: | प्रत्यय: | पदम्. | |
| यथा कृ + | तुमुन् | = कर्तुम् | |
| हृ + | तुमुन् | = ….. | |
| तृ + | तुमुन् | = …… | |
| यथा नम् + | क्त्वा | = नत्वा | |
| गम् + | क्त्वा | = …… | |
| त्यज् + | क्त्वा | = …… | |
| भुज् + | क्त्वा | = …… | |
| उपसर्ग: | धातु: | प्रत्यय: | पदम् |
| यथा उप | गम् | ल्यप् | उपगम्य |
| सम् | पूज् | ल्यप् | ………. |
| आ | नी | ल्यप् | ………. |
| प्र | दा | ल्यप् | ………. |
उत्तर 6:
| धातु: | प्रत्यय: | पदम्. | |
| यथा कृ + | तुमुन् | = कर्तुम् | |
| हृ + | तुमुन् | = हर्तुम् | |
| तृ + | तुमुन् | = तर्तुम् | |
| यथा नम् + | क्त्वा | = नत्वा | |
| गम् + | क्त्वा | = गत्वा | |
| त्यज् + | क्त्वा | = व्यक्त्वा | |
| भुज् + | क्त्वा | = भुक्त्वा | |
| उपसर्ग: | धातु: | प्रत्यय: | पदम् |
| यथा उप | गम् | ल्यप् | उपगम्य |
| सम् | पूज् | ल्यप् | सम्पूज्य |
| आ | नी | ल्यप् | आनीय |
| प्र | दा | ल्यप् | प्रदाय |
Exercise : Solution of Questions on page Number : 56
प्रश्न 7:
कोष्ठकेषु दत्तेषु शब्देषु समुचितां विभक्तिं योजयित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
यथा- विद्यालयं परित: वृक्षा: सन्ति। (विद्यालय)
(क)…… उभयत: ग्रामा: सन्ति। (ग्राम)
(ख)……सर्वत: अट्टालिका: सन्ति। (नगर)
(ग) धिक्……। (कापुरुष)
यथा- मृगा: मृगै: सह धावन्ति। (मृग)
(क) बालका:…… सह पठन्ति। (बालिका)
(ख) पुत्र…… सह आपणं गच्छति। (पितृ)
(ग) शिशु:……सह क्रीडति। (मातृ)
उत्तर 7:
यथा- विद्यालयं परित: वृक्षा: सन्ति। (विद्यालय)
(क) ग्रामम् उभयत: ग्रामा: सन्ति। (ग्राम)
(ख) नगरम् सर्वत: अट्टालिका: सन्ति। (नगर)
(ग) धिक् कापुरुषम्। (कापुरुष)
यथा- मृगा: मृगै: सह धावन्ति। (मृग)
(क) बालका: बालिकाभि: सह पठन्ति। (बालिका)
(ख) पुत्र पित्रा सह आपणं गच्छति। (पितृ)
(ग) शिशु: मात्रा सह क्रीडति। (मातृ)