अङ्गुलीयकं प्राप्तम् (पञ्चमी-षष्ठीविभक्तिः)
Exercise : Solution of Questions on page Number : 54
प्रश्न 1: उच्चारणं कुरुत-
| पञ्चमी- विभक्ति: | |||
| पुल्लिङ्गः | मोदकात् | मोदकाभ्याम् | मोदकेभ्यः |
| स्त्रीलिङ्गः | मालायाः | मालाभ्याम् | मालाभ्यः |
| नपुंसकलिङ्गः | चित्रात् | चित्राभ्याम् | चित्रेभ्यः |
| षष्ठी- विभक्ति: | |||
| पुल्लिङ्गः | नरस्य | नरयोः | नराणाम् |
| स्त्रीलिङ्गः | छात्रायाः | छात्रयोः | छात्राणाम् |
| नपुंसकलिङ्गः | पत्रस्य | पत्रयोः | पत्राणाम् |
उत्तर 1: विद्यार्थी इसका उच्चारण स्वयं करें।
Exercise : Solution of Questions on page Number : 55
प्रश्न 2: निम्नलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत-
(क) प्रस्तुतपाठस्य कथा कस्मात् ग्रन्थात् उद्धृता?
(ख) अस्याः कथायाः रचयिता कः?
(ग) धीवरः केन उपायेन परिवारस्य भरणं करोति स्म?
(घ) धीवरेण किं प्राप्तम्?
(ङ) शक्रावतारस्य तीर्थस्य निवासी कः आसीत्?
उत्तर 2:
(क) प्रस्तुतपाठस्य कथा अभिज्ञानशाकुंतलम् ग्रन्थात् उद्धृता।
(ख) कालिदासः अस्याः कथायाः रचयिता अस्ति।
(ग) धीवरः मत्स्यविक्रयेण उपायेन परिवारस्य भरणं करोति स्म।
(घ) धीवरेण रत्नशोभितम् अङ्गुलीयकं प्राप्तम्।
(ङ) शक्रावतारस्य तीर्थस्य निवासी धीवरः आसीत्।
प्रश्न 3:
निम्नलिखितेभ्यः पदेभ्यः भिन्नप्रकृतिकं पदं चिनुत-
(क) विहस्य, भयस्य, शक्रावतारस्य, कुटुम्बस्य।
(ख) दत्तः, राज्ञः, कृतः, गृहीतः।
(ग) प्रविशति, निःसरति, आज्ञापयति, जातिः।
(घ) निवारय, कथय, आदाय, श्रृणुत।
(ङ) श्रृत्वा, ताडयित्वा, पृष्टा, कृत्वा।
उत्तर 3:
(क) विहस्य, भयस्य, शक्रावतारस्य, कुटुम्बस्य।
(ख) दत्तः, राज्ञः, कृतः, गृहीतः।
(ग) प्रविशति, निःसरति, आज्ञापयति, जातिः।
(घ) निवारय, कथय, आदाय, श्रृणुत।
(ङ) श्रृत्वा, ताडयित्वा, पृष्टा, कृत्वा।
प्रश्न 4:
कोष्ठकात् उचितं पद चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
(क) सुधा ……………………. धनम् आनयति। (कोषात्/कोषेण)
(ख) गङ्गा ……………………. प्रभवति। (हिमालयस्य/हिमालयात्)
(ग) ………………… आभूषणं विद्या। (नरात्/नरस्य)
(घ) ……………………….. जलं निर्मलम्। (अलकनन्दाया/अलकनन्दया)
(ङ) ……………………….. जनसंख्या। (नगरम्/नगरस्य)
उत्तर 4:
(क) सुधा कोषात् धनम् आनयति। (कोषात्/कोषेण)
(ख) गङ्गा हिमालयात् प्रभवति। (हिमालयस्य/हिमालयात्)
(ग) नरस्य आभूषणं विद्या। (नरात्/नरस्य)
(घ) अलकनन्दाया: जलं निर्मलम्। (अलकनन्दाया/अलकनन्दया)
(ङ) नगरस्य जनसंख्या। (नगरम्/नगरस्य)
Exercise : Solution of Questions on page Number : 56
प्रश्न 5:
अधोलिखितं वृत्तचित्रं पश्यत। उदाहरणानुसारेण द्वितीयकोष्ठकेषउ दत्तेषु शब्देषु विभक्तिं प्रयुज्य उचितवाक्यानि रचयत।
यथा –
(1) छात्रा (वृक्ष) वृक्षात् फलानि त्रोटयति।
(2) …………………………………………।
(3) …………………………………………।
(4) …………………………………………।
(5) …………………………………………।
(6) …………………………………………।
(7) …………………………………………।
(8) …………………………………………।
उत्तर 5:
(1) छात्रा (वृक्ष) वृक्षात् फलानि त्रोटयति।
(2) छात्रा प्राचार्यात् पुरस्कारम् आप्नोति।
(3) छात्रा गृहात् विद्यालयम् आगच्छति।
(4) छात्रा पुस्तकालयात् पुस्तकानि आनयति।
(5) छात्रा कूपात् जलं नयति।
(6) छात्रा आपणात् क्रीड़नकानि क्रीणाति।
(7) छात्रा षिक्षकात् पुस्तकानि स्वीकरोति।
(8) छात्रा वनात् काश्ठानि आनयति।
Exercise : Solution of Questions on page Number : 57
प्रश्न 6:
चित्राणि दृष्ट्वा कोष्ठकगतशब्देषु उचितां विभक्तिं प्रयुज्य वाक्यानि पूरयत-
मत्स्याः ………………. बहिः आगच्छन्ति। (तडाग)
नृपः ……………. पतति। (अश्व)
सर्पः ……………….. निर्गच्छति। (बिल)
……………… जलं पतति। (मेघ)
……………… पत्राणि पतन्ति। (वृक्ष)
उत्तर 6:
मत्स्याः बहिः तडागात् आगच्छन्ति। (तडाग) नृपः अश्वात् पतति। (अश्व)
सर्पः बिलात् निर्गच्छति। (बिल) मेघात् जलं पतति। (मेघ)
वृक्षात् पत्राणि पतन्ति। (वृक्ष)