मातुलचन्द्र!! (बालगीतम्)
Exercise : Solution of Questions on page Number : 85
प्रश्न 1: बालगीतं साभिनयं सस्वरं गायत।
उत्तर 1: इसे विद्यार्थी स्वयं अभिनय करके गाएँ।
प्रश्न 2:
पद्यांशान् योजयत-
| मातुल! | किरसि सितपरिधानम् ………… |
| तारकखचितं | श्रावय गीतिम् ………… |
| त्वरितमेहि मां | चन्द्रिकावितानम् ………… |
| अतिशयविस्तृत | कथं न स्नेहम् ………… |
| धवलं तव | नीलाकाशः ………… |
उत्तर 2:
| मातुल! | किरसि कथं न स्नेहम् |
| तारकखचितं | चन्द्रिकावितानम् |
| त्वरितमेहि मां | श्रावय गीतिम् |
| अतिशयविस्तृत | नीलाकाशः |
| धवलं तव | सितपरिधानम् |
प्रश्न 3:
पद्यांशेषु रिक्तस्थानानि पूरयत-
(क) प्रिय मातुल! ……………….. प्रीतिम्।
(ख) कथं प्रयास्यसि ………………..।
(ग) ……………….. क्वचिदवकाशः।
(घ) ……………….. दास्यसि मातुलचन्द्र!।
(ङ) कथमायासि न ……………….. गेहम्।
उत्तर 3:
(क) प्रिय मातुल! वर्धय मे प्रीतिम्।
(ख) कथं प्रयास्यसि मातुलचंद्र।
(ग) नैव दृश्यते क्वचिदवकाशः।
(घ) मह्यम् दास्यसि मातुलचन्द्र!
(ङ) कथमायासि न भो! मम गेहम्।
प्रश्न 4:
प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत-
(क) अस्मिन् पाठे कः मातुलः?
(ख) नीलाकाशः कीदृशः अस्ति?
(ग) मातुलचन्द्रः किं न किरति?
(घ) किं श्रावयितुं शिशुः चन्द्रं कथयति?
(ङ) चन्द्रस्य सितपरिधानं कथम् अस्ति?
उत्तर 4:
(क) अस्मिन् पाठे चन्द्रः मातुलः।
(ख) नीलाकाशः अतिश्यविस्तृतः अस्ति।
(ग) मातुलचन्द्रः स्नेहम् न किरति।
(घ) गीतिं श्रावयितुं शिशुः चन्द्रं कथयति।
(ङ) चन्द्रस्य सितपरिधानं तारकखचितं अस्ति।
Exercise : Solution of Questions on page Number : 86
प्रश्न 5: उदाहरणानुसारं निम्नलिखितपदानि सम्बोधने परिवर्तयत-
| यथा- चन्द्रः | – चन्द्र! |
| (क) शिष्यः- | ………… |
| (ख) गोपालः- | ………… |
| यथा- बालिका – | बालिके! |
| (क) प्रियंवदा- | ………… |
| (ख) लता- | ………… |
| यथा- फलम् – | फल! |
| (क) मित्रम्- | ………… |
| (ख) पुस्तकम् | ………… |
| यथा- रविः | – रवे! |
| (क) मुनि: | ………… |
| (ख) कविः | ………… |
| यथा- साधुः | – साधो! |
| (क) भानुः | ………… |
| (ख) पशुः | ………… |
| यथा- नदी | – नदि! |
| (क) देवी | ………… |
| (ख) मानिनी | ………… |
उत्तर 5:
| यथा- चन्द्रः | चन्द्र! |
| (क) शिष्यः- | शिष्य! |
| (ख) गोपालः- | गोपाल! |
| यथा- बालिका – | बालिके! |
| (क) प्रियंवदा- | प्रियंवदे! |
| (ख) लता- | लते! |
| यथा- फलम् – | फल! |
| (क) मित्रम्- | मित्र! |
| (ख) पुस्तकम् | पुस्तक! |
| यथा- रविः | रवे! |
| (क) मुनि: | मुने! |
| (ख) कविः | कवे! |
| यथा- साधुः | साधो! |
| (क) भानुः | भानो! |
| (ख) पशुः | पशो! |
| यथा- नदी | नदि! |
| (क) देवी | देवि! |
| (ख) मानिनी | मानिनि! |
Exercise : Solution of Questions on page Number : 87
प्रश्न 6:
मञ्जूषात: उपयुक्तानाम् अव्ययपदानां प्रयोगेण रिक्तस्थानानि पूरयत-
कुतः कदा कुत्र कथं किम्
(क) जगन्नाथपुरी ………………. अस्ति?
(ख) त्वं ……………….. पुरीं गमिष्यसि?
(ग) गङ्गानदी ……………….. प्रवहति?
(घ) तव स्वास्थ्यं ……………….. अस्ति?
(ङ) वर्षाकाले मयूराः ……………….. कुर्वन्ति?
उत्तर 6:
(क) जगन्नाथपुरी कुत्र अस्ति?
(ख) त्वं कदा पुरीं गमिष्यसि?
(ग) गङ्गानदी कुतः प्रवहति?
(घ) तव स्वास्थ्यं कथम् अस्ति?
(ङ) वर्षाकाले मयूराः किम् कुर्वन्ति?
प्रश्न 7:
तत्समशब्दान् लिखत-
मामा ……………………………..
मोर ……………………………..
तारा ……………………………..
कोयल ……………………………..
कबूतर ……………………………..
उत्तर 7:
मामा मातुल।
मोर मयूरः
तारा तारकम्
कोयल कोकिलः
<h2>कबूतर</h2> कपोतः